Basiliek van St. Servatius, Maastricht

De Sint Servaasbasiliek is een rooms-katholieke kerk gewijd aan Sint Servaas, in de stad Maastricht, Nederland. De architectonisch hybride maar voornamelijk romaanse kerk ligt naast de gotische kerk van Sint-Jan en grenst aan het centrale plein van de stad.

De huidige kerk is waarschijnlijk de vierde kerk die werd gebouwd op de plaats van het graf van Sint Servaas, een Armeense missionaris die bisschop van Tongeren was en naar verluidt in 384 in Maastricht stierf. Een grote stenen kerk gebouwd rond 570 verving een kleine herdenkingskapel op het graf van de heilige. Deze kerk werd aan het einde van de 7e eeuw vervangen door een grotere kerk, die vervolgens werd vervangen door de huidige structuur, die in verschillende fasen werd gebouwd over een periode van meer dan 100 jaar. Het schip werd gebouwd in de eerste helft van de 11e eeuw, het transept in de tweede helft van de eeuw en het koor in de 12e eeuw. De romaanse kerk is gebouwd in een periode waarin het kapittel van Sint Servaas nauwe banden onderhield met de Heilige Roomse keizers, wat resulteerde in een gebouw dat de kenmerken heeft van een Duitse keizerlijke kerk. De inwijding van de kerk in 1039 werd bijgewoond door keizer Hendrik III en twaalf bisschoppen. De meeste middeleeuwse proosten van de kerk waren zonen van de hoogste Duitse adellijke families.

Door de eeuwen heen onderging het interieur van de kerk veel veranderingen. In de 17e eeuw werd het gotische koordoksaal met gebeeldhouwde voorstellingen van het leven van Servaas afgebroken. Fragmenten van het 14e-eeuwse scherm werden ontdekt tijdens restauratiewerkzaamheden in de jaren tachtig en worden nu bewaard in het lapidarium van de kerk in de oostelijke crypte. Tegen het einde van de 1980e eeuw was het hele kerkinterieur wit geverfd, waren de kleurrijke middeleeuwse glas-in-loodramen vervangen door kleurloos glas en zag de kerk er uitgesproken barok uit.

In 1797 ontbonden de Franse revolutionairen het kapittel en werd de kerk door de troepen gebruikt als paardenstal. In 1804 werd de kerk opnieuw parochiekerk. Het was in deze periode dat er onherstelbare schade werd aangericht aan het kerkinterieur. Om liturgische redenen werd het noodzakelijk geacht het verhoogde koor te verlagen. De onderliggende crypte uit de 11e eeuw werd volledig afgebroken en de meeste gebeeldhouwde kapitelen gingen verloren. Ook het hoofdaltaar waarop eeuwenlang de reliekschrijn van Sint Servaas had gestaan, werd afgebroken. Tussen 1866 en 1900 onderging de kerk grote restauraties waarbij een deel van de eerder in de eeuw aangerichte schade werd teruggedraaid.

Door de eeuwen heen hebben de aanwezigheid van het graf van Sint Servaas in de crypte van de kerk en de vele relikwieën in de kerkschatkamer grote aantallen pelgrims getrokken. Vanaf de 14e eeuw (maar misschien eerder) werd er in samenwerking met de nabijgelegen kathedraal van Aken en de abdij Kornelimünster een zevenjaarlijkse bedevaart georganiseerd, die tienduizenden bezoekers naar de regio trok. Deze zogenaamdeHeiligedomsvaart voortgezet tot 1632 toen Maastricht werd aangesloten bij de Nederlandse Republiek. De Heiligdomsvaart werd nieuw leven ingeblazen in de 19e eeuw en de traditie gaat door tot op de dag van vandaag. De volgende Heiligdomsvaart vindt plaats in juli 2018.

Sinds de schenking van een zilveren reliekschrijn in de vorm van een Romeinse triomfboog door Karel de Grote's biograaf Einhard in c. 830 heeft de kerk veel schatten verworven, waarvan de meeste nu in de schatkist worden bewaard. Tot de hoogtepunten behoren het reliekschrijn en de reliekschrijnbuste van Sint-Servaas, de sleutel, de beker, de kromstaf en het borstkruis van Sint-Servaas, een groot patriarchaal kruis en vele andere reliekschrijnen en liturgische vaten, evenals een belangrijke collectie middeleeuws ivoor en textiel.

Tegenwoordig is de Sint-Servaasbasiliek de hoofdkerk van Maastricht. Paus Johannes Paulus II maakte de kerk tijdens zijn bezoek in 1985 tot Basilica Minor.

Aangepast uit https://en.wikipedia.org/wiki/Basilica_of_Saint_Servatius

Martin Gray is een cultureel antropoloog, schrijver en fotograaf, gespecialiseerd in de studie van bedevaartstradities en heilige plaatsen over de hele wereld. Gedurende een periode van 40 jaar heeft hij meer dan 2000 bedevaartsoorden in 165 landen bezocht. De World Pilgrimage Guide op sacralsites.com is de meest uitgebreide bron van informatie over dit onderwerp.