Swayambhunath Stupa, Kathmandu

Swayambhunath Stupa, een gouden torenspits die een kegelvormige beboste heuvel bekroont, is de oudste en meest raadselachtige van alle heilige heiligdommen in de Kathmandu-vallei. De hoge witte koepel en glinsterende gouden torenspits zijn mijlenver en van alle kanten van de vallei zichtbaar. Historische gegevens gevonden op een stenen inscriptie tonen aan dat de stoepa in de 5e eeuw na Christus al een belangrijke boeddhistische bedevaartbestemming was. De oorsprong ervan dateert echter uit een veel vroegere tijd, lang voor de komst van het boeddhisme in de vallei. Een verzameling legendes over de site, de 15e-eeuwse Swayambhu Purana, vertelt over een wonderbaarlijke lotus, geplant door een vroegere Boeddha, die bloeide uit het meer dat ooit de vallei van Kathmandu bedekte. De lotus straalde op mysterieuze wijze een schitterend licht uit en de naam van de plaats werd Swayambhu, wat 'Zelfgemaakt of Zelfbestaand' betekent. Heiligen, wijzen en godheden reisden naar het meer om dit wonderbaarlijke licht te vereren vanwege zijn vermogen om verlichting te schenken. Gedurende deze tijd was de Bodhisatva Manjushri aan het mediteren op de heilige berg van Wu Tai Shan en kreeg hij een visioen van het oogverblindende Swayambhu-licht. Manjushri vloog over de bergen van China en Tibet op zijn blauwe leeuw om de lotus te aanbidden. Diep onder de indruk van de kracht van het stralende licht, voelde Manjushri dat als het water uit het meer zou worden afgevoerd, Swayambhu gemakkelijker toegankelijk zou worden voor menselijke pelgrims. Met een groot zwaard sneed Manjushri een kloof in de bergen rondom het meer. Het wegstromende water verliet de vallei van het huidige Kathmandu. De lotus werd toen getransformeerd in een heuvel en het licht werd de Swayabhunath Stupa.

Tot de aanbidders van Swayambhunath behoren hindoes, Vajrayana-boeddhisten in het noorden van Nepal en Tibet, en de Newari-boeddhisten in centraal en zuidelijk Nepal. Elke ochtend voor zonsopgang zullen honderden pelgrims de 365 treden beklimmen die naar de heuvel leiden, langs de vergulde Vajra (Tibetaans: Dorje) en twee leeuwen die de ingang bewaken, en beginnen aan een reeks omlopen met de klok mee van de stoepa (Newari Boeddhisten cirkel tegen de klok in). Aan elk van de vier zijden van de hoofdstoepa bevinden zich een paar grote ogen. Deze ogen staan ​​symbool voor Gods alziende perspectief. Er is geen neus tussen de ogen, maar eerder een weergave van de nummer één in het Nepalese alfabet, wat betekent dat de enige weg naar verlichting via het boeddhistische pad is. Boven elk paar ogen bevindt zich een ander oog, het derde oog, dat de wijsheid van naar binnen kijken symboliseert. Er worden geen oren getoond omdat er wordt gezegd dat de Boeddha niet geïnteresseerd is in het horen van gebeden ter ere van hem.

Het gebied rond de stoepa is gevuld met chaitya's, tempels, geschilderde afbeeldingen van goden en tal van andere religieuze voorwerpen. Er zijn veel kleine heiligdommen met beelden van tantrische en sjamanistische godheden, gebedsmolens voor de Tibetaanse boeddhisten, Shiva lingams (nu vermomd als boeddhistische chaitya's en versierd met de gezichten van de Dhyani Boeddha's), en een populaire hindoetempel gewijd aan Harati, de Godin van de pokken en andere epidemieën. De aanwezigheid van de Harati Devi-tempel duidt op de vermenging van de pantheons van het hindoeïsme en het boeddhisme in de ontwikkeling van de religieuze stromingen in Nepal. Omdat boeddhisten geen godheid in hun eigen pantheon hadden om zich te beschermen tegen de gevreesde pokken, adopteerden ze de hindoeïstische godheid voor hulp.

Bovenop de Swayambhunath-heuvel ligt nog een fascinerende, hoewel kleinere en minder bezochte tempel. Dit is Shantipur, de 'Plaats van Vrede', waarbinnen, in een geheime, altijd afgesloten, ondergrondse kamer de 8e-eeuwse Tantrische meester Shantikar Acharya leeft. Hij beoefent meditatietechnieken die zijn leven ontelbare eeuwen hebben bewaard en is een groot esoterische magiër die volledige macht heeft over het weer. Wanneer de vallei van Kathmandu wordt bedreigd door droogte, moet de koning van Nepal de ondergrondse kamer binnengaan om een ​​geheime mandala van Shantikar te krijgen. Kort nadat de mandala naar buiten is gebracht en aan de hemel is getoond, begint het te regenen. Fresco's die op de binnenkant van de tempelmuren zijn geschilderd, laten zien wanneer dit voor het laatst gebeurde in 1658. De kleine tempel heeft een krachtige sfeer; het is mysterieus, streng en enigszins onheilspellend.

Swayambhunath stupa wordt ook wel de 'Apentempel' genoemd vanwege de vele honderden apen die 's nachts door de tempel rennen nadat de pelgrims en priesters zijn vertrokken. In de buurt van de Swayambhunath-heuvel zijn andere belangrijke tempels, zoals de Shiva Jyotir Linga-tempel van Pashupatinath, Boudhanath stupa, Changu Narayan, Dakshinkali en Budhanilkantha. Lezers die geïnteresseerd zijn in het in detail bestuderen van de heilige plaatsen van de Kathmandu-vallei, worden verwezen naar de werken van Bubriski, Majupuria en Moran die in de bibliografie worden vermeld. 

Martin Gray is een cultureel antropoloog, schrijver en fotograaf, gespecialiseerd in de studie van bedevaartstradities en heilige plaatsen over de hele wereld. Gedurende een periode van 40 jaar heeft hij meer dan 2000 bedevaartsoorden in 165 landen bezocht. De World Pilgrimage Guide op sacralsites.com is de meest uitgebreide bron van informatie over dit onderwerp.