Budhanilkantha

Het Budhanilkantha-beeld van de hindoegod Vishnu, gelegen op ongeveer 10 kilometer van het centrum van Kathmandu aan de voet van de Shivapuri-heuvel, is het grootste en mooiste stenen beeldhouwwerk in heel Nepal. Het is ook de meest raadselachtige.

Het Budhanilkantha-beeld, gesneden uit een enkel blok zwarte basaltsteen van onbekende oorsprong, is 5 meter lang en ligt in een liggende positie in een verzonken watertank (die de kosmische zee vertegenwoordigt) die 13 meter lang is. Genaamd de slapende Vishnu, of Jalakshayan Narayan, beeldt het beeld de godheid af die leunt op de kronkelende windingen van de kosmische slang Shesha (Shesha is de eeuwige, veelkoppige koning van de slangengoden die bekend staat als Naga's, en is ook de dienaar van Vishnu). Vishnu's benen zijn gekruist en de elf hoofden van Shesha wiegen zijn hoofd. Vishnu's vier handen houden objecten vast die symbolen zijn van zijn goddelijke kwaliteiten: een chakra of schijf (die de geest vertegenwoordigt), een schelphoorn (de vier elementen), een lotusbloem (het bewegende universum) en de knots (oorspronkelijke kennis).

Budhanilkantha betekent letterlijk 'oude blauwkeel' en hoe het aan die naam kwam is fascinerend, zoals uitgelegd door de uitstekende Rough Guide to Nepal:

'Budhanilkatha's naam is een bron van eindeloze verwarring geweest. Het heeft niets te maken met de Boeddha (boedha betekent "oud", maar dat weerhoudt boeddhistische Newars - een bepaalde sekte van Nepalese boeddhisten - er niet van om het beeld te aanbidden). De echte puzzelaar is waarom Budhanilkantha (letterlijk "Oude blauwe keel"), een titel die ongetwijfeld naar Shiva verwijst, hier aan Vishnu is gekoppeld. De mythe van Shiva's blauwe keel, een favoriet in Nepal, vertelt hoe de goden de oceaan van het bestaan ​​omwoelden en per ongeluk een gif loslieten dat de wereld dreigde te vernietigen. Ze smeekten Shiva om hen te redden van hun blunder en hij verplichtte zich door het gif te drinken. Zijn keel brandde, de grote god vloog naar het gebergte ten noorden van Kathmandu, sloeg met zijn drietand op de berghelling om een ​​meer, Gosainkund, te creëren en leste zijn dorst - hij leed geen blijvende nadelige gevolgen behalve een blauwe plek op zijn keel. Algemeen wordt aangenomen dat het water in de tank van de Slapende Vishnu afkomstig is uit Gosainkund, en Shaivas beweert dat een liggend beeld van Shiva te zien is onder de wateren van het meer tijdens het jaarlijkse Shiva-festival daar in augustus, wat misschien de associatie verklaart. Volgens de lokale legende staat er aan de onderkant van het beeld een spiegelachtig beeld van Shiva.”

Twee oude verhalen bieden verschillende verklaringen voor de oorsprong van het Budhanilkantha-beeld. Men zegt dat het beeld werd gebeeldhouwd en (door toegewijden of dwangarbeid) naar de huidige locatie in Kathmandu werd gebracht tijdens het bewind van de zevende-eeuwse monarch Vishnugupta, die de Kathmandu-vallei bestuurde onder de Licchavi-koning Bhimarjunadev.

Een alternatieve legende vertelt dat in het verleden een boer en zijn vrouw een boerderij bezetten in een (niet gespecificeerd) gebied en terwijl ze het land bewerkten, troffen ze de godheid. Onmiddellijk daarna begon het bloed uit de grond te stromen en zo werd de verloren godheid van Budhanilkantha teruggevonden en in zijn rechtmatige positie geplaatst.

Ongeacht de werkelijke bron van het beeld en de tijd van zijn creatie, het is bekend dat het gedurende een groot deel van zijn geschiedenis werd beschouwd als een weergave van Vishnu. Dit is begrijpelijk, gezien het feit dat de belangrijkste sekte van het hindoeïsme in Nepal het Vaishnavisme was, of de aanbidding van Vishnu. Op verschillende tijdstippen echter, bijvoorbeeld in de 12e en 13e eeuw van de Malla-dynastie, toen Shiva de meest populaire godheid werd, werd de Budhanilkantha niet zo vereerd.

Aan het einde van de 14e eeuw wordt de Malla-koning Jayasthitihi (1382–1395) gecrediteerd voor het nieuw leven inblazen van de Vishnu-cultus door te beweren de laatste incarnatie te zijn van deze vaak geïncarneerde god. Latere koningen van Nepal, met name Pratap Malla (1641-1674) hebben dezelfde bewering gedaan. Volgens een verhaal uit deze tijd had Pratap Malla een profetisch visioen, wat resulteerde in zijn sterke overtuiging en angst dat als de koning van Nepal de Budhanilkantha-tempel zou bezoeken, de dood op handen zou zijn bij zijn vertrek. Tot op de dag van vandaag zullen de hindoeïstische koningen van Nepal de tempel niet bezoeken. De devotionele praktijk van andere hindoes is om de voeten van Vishnu te naderen en, na ze te hebben aangeraakt, gebeden te doen en/of de god te danken (maar het is verboden voor buitenlandse bezoekers om dit te doen).

Budhanilkantha is de plek geworden waar Haribondhini Ekadashi plaatsvindt tijdens de 11e dag van de hindoeïstische maand Kartik (oktober - november). Bijgewoond door vele duizenden pelgrims, is het het belangrijkste festival van het jaar ter ere van het ontwaken van Heer Vishnu uit zijn lange slaap.

Het is interessant om op te merken dat er nog twee andere voorbeelden zijn van de enorme stenen beelden van de slapende Vishnu in de stad Kathmandu. Een daarvan, die door het grote publiek kan worden bekeken, ligt vijf kilometer ten noordwesten van het stadscentrum in de Balaju-tuinen. De andere, die niet toegankelijk is voor het publiek, bevindt zich in het Koninklijk Paleis.

Martin Gray is een cultureel antropoloog, schrijver en fotograaf, gespecialiseerd in de studie van bedevaartstradities en heilige plaatsen over de hele wereld. Gedurende een periode van 40 jaar heeft hij meer dan 2000 bedevaartsoorden in 165 landen bezocht. De World Pilgrimage Guide op sacralsites.com is de meest uitgebreide bron van informatie over dit onderwerp.